گرمازدگی (Heatstroke) جدی‌ترین نوع آسیب گرمایی است که می‌تواند رخ دهد که در اثر گرم شدن بیش از حد بدن تا دمای مرکزی ۴۰ درجه سانتیگراد یا بالاتر ایجاد می‌شود.
دو نوع گرمازدگی وجود دارد:
گرمازدگی ناشی از فعالیت (Exertional heatstroke): این نوع گرمازدگی اغلب در اثر فعالیت بدنی شدیدی که در هوای گرم در فضای باز رخ می‌دهد، ایجاد می‌شود.
گرمازدگی غیرعملی (کلاسیک) (Nonexertional (classic) heatstroke): این نوع گرمازدگی اغلب افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و زمینه ای مانند دیابت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. گرمازدگی کلاسیک ممکن است به تدریج در طی چند ساعت یا چند روز رخ دهد.
اگر گرمازدگی به موقع درمان نشود، می‌تواند آسیب جدی به اندام‌های داخلی بدن از جمله مغز وارد کند. گرمازدگی درمان نشده نیز می‌تواند کشنده باشد.
برای یادگیری علائم و علل گرمازدگی و همچنین راهبردهای پیشگیری و درمان، با فیتیتو همراه باشید و ادامه مطلب را بخوانید.
علائم
علائم گرمازدگی ممکن است به سرعت یا آهسته ظاهر شوند. گرمازدگی همیشه یک وضعیت اورژانسی است. بزرگسالان بالای ۶۵ سال و نوزادان به ویژه در برابر گرمازدگی آسیب پذیر هستند. افرادی که ورزش می‌کنند یا مشاغل سخت بدنی دارند که در هوای گرم و مرطوب در فضای باز انجام می‌شود نیز همینطور هستند. با این حال، هر کسی ممکن است دچار گرمازدگی شود، بنابراین دانستن علائم آن مهم است.
علائم گرمازدگی عبارتند از:
- تب شدید (احساس گرمای زیاد موقع لمس پوست)
- تعریق بیش از حد یا خشکی پوستی که عرق نمی‌کند (آنهیدروزیس)
- گرفتگی عضلات
- نبض و ضربان قلب سریع
- فشار خون پایین
- تنفس سریع و پی در پی
- از دست دادن تعادل
- سرگردانی
- رفتار غیر منطقی یا نامنظم
- سرگیجه
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- کم آبی (خشکی دهان و تشنگی شدید)
- خروجی ادرار کم یا ادرار تیره
- فروپاشی فیزیکی
- کما
علائم گرمازدگی در نوزادان و کودکان
خردسالان و نوزادان کوچک توانایی تنظیم موثر دمای بدن را ندارند. گرمازدگی می‌تواند به سرعت در نوزادان و کودکان خردسال به یک وضعیت اورژانسی تبدیل شود. علائم در کودکان و نوزادان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب ۳۹.۴ درجه سانتیگراد یا بالاتر
- از دست دادن هوشیاری
- پوست گرم، خشک یا عرق کرده
- پوست قرمز و برافروخته
- نبض یا ضربان قلب سریع
- تنفس کم عمق
- بی حالی یا سستی
- گیجی
اگر در کودک خود مشکوک به گرمازدگی هستید، به ویژه اگر در محیطی با گرمای زیاد بوده است، فوراً به دنبال مراقبت پزشکی باشید.
علل
گرمازدگی معمولاً با قرار گرفتن در محیطی بسیار گرم و مرطوب ایجاد می‌شود. نوشیدن الکل، ننوشیدن آب کافی، یا پوشیدن لباس‌های سنگین یا تیره در یک محیط گرم ممکن است خطر ابتلا به گرمازدگی را افزایش دهد. برخی از شرایط سلامتی، مانند دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲، ممکن است خطر گرمازدگی را افزایش دهند.
اگرچه سن یک علت نیست، اما سن می‌تواند یک عامل خطر باشد. تنظیم دمای داخلی بدن برای نوزادان و بزرگسالان بالای ۶۵ سال دشوارتر است. این ممکن است افراد در این گروه‌های سنی را در صورت بروز گرمازدگی بیشتر مستعد گرمازدگی کند.
در افراد مسن تر، گرمازدگی ممکن است در مناطق سرپوشیده که بیش از حد گرم شده‌اند بیشتر از فضای باز رخ دهد. بازدید از مراکز خنک کننده یا نصب پنکه و تهویه مطبوع می‌تواند به شما در جلوگیری از این سناریو کمک کند.
چه زمانی باید کمک پزشکی دریافت کرد
گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی است که همیشه نیاز به کمک و درمان فوری دارد. اگر نوزاد یا کودک کوچکی علائم گرمازدگی دارد و در محیطی مانند اتاق گرم و بدون هوا یا ماشین داغ دیده می‌شود، با ۱۱۵ یا خدمات اورژانس محلی تماس بگیرید یا فوراً آنها را به مرکز اورژانس ببرید.
علائم گرمازدگی همچنین ممکن است نشانه یک بیماری مرتبط با گرما با شدت کمتری مانند گرمازدگی باشد. ممکن است فهمیدن اینکه شما یا فرد مبتلا چه وضعیتی را تجربه می‌کنید، سخت باشد. به همین دلیل، برای علائمی که ممکن است نشان دهنده گرمازدگی باشد، همیشه به دنبال کمک پزشکی فوری باشید.
کمکهای اولیه برای گرمازدگی
اگر شما یا شخص دیگری علائم گرمازدگی را تجربه می‌کنید، هر کاری که می‌توانید برای پایین آوردن دمای بدن انجام دهید تا زمانی که کمکهای پزشکی اورژانسی برسد. کارهایی که باید امتحان کنید عبارتند از:
- خارج شدن از گرما به یک اتاق با تهویه مطبوع یا منطقه سایه دار
- درآوردن لباس های اضافی
- بدن خود را در حمام یخ یا حمام آب سرد غوطه ور کنید
- اگر غوطه ور شدن در آب سرد امکان پذیر نیست، از کمپرس سرد روی کشاله ران، پشت گردن، پیشانی و زیر بغل استفاده کنید.
- اگر هوشیار هستید و می‌توانید مایعات را نگه دارید، آب خنک یا سرد بنوشید یا قطعه‌های یخ را بمکید
حتی اگر بعد از انجام این مراحل احساس بهتری داشته باشید، همچنان باید به دنبال ارزیابی پزشکی و درمان باشید.
تشخیص و درمان پزشکی
گرمازدگی معمولاً از طریق معاینه فیزیکی و ارزیابی علائم تشخیص داده می‌شود. اگر به گرمازدگی مشکوک یا تشخیص داده شود، پزشک احتمالاً با استفاده از یک دماسنج در سوند فولی، که نوعی کاتر ادراری است، دمای شما را تحت نظر خواهند گرفت که این امکان نظارت مداوم را فراهم می‌کند (۱).
پس از دریافت تشخیص، درمان پزشکی که برای کاهش دمای مرکزی بدن شما طراحی شده است، انجام می‌شود. یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی ممکن است از تکنیک‌های مختلفی برای کاهش دمای بدن شما استفاده کند مانند:
- غوطه وری در آب سرد
- خنک کننده تبخیری که از بخار آب و دمیدن هوا استفاده می‌کند
- پتوهای خنک کننده
- بسته‌های یخ
- مایعات داخل وریدی سرد شده (IV).
- شستشو با آب سرد (کاترهای حاوی آب سرد داخل رکتوم یا گلو قرار می‌گیرند)
خنک کردن بدن برای کاهش خطر عوارض ناشی از گرمازدگی مانند آسیب قلب، مغز یا کلیه ضروری است. اگر هوشیاری خود را از دست داده‌اید، خنک سازی در طول احیا ادامه خواهد داشت. در طول فرآیند خنک سازی، دمای شما به طور مداوم از نظر هیپوترمی کنترل می‌شود.
ممکن است داروهایی مانند شل کننده‌های عضلانی برای متوقف کردن لرز تجویز شود. لرز غیرقابل کنترل ممکن است دمای بدن را افزایش دهد و باید از آن اجتناب کرد. همچنین ممکن است برای جلوگیری از تشنج از داروها استفاده شود. در صورت نیاز، ممکن است مایعات IV برای درمان کم آبی دریافت کنید.
هنگامی که وضعیت شما تثبیت شد، یک پزشک یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی ممکن است آزمایشاتی را برای تعیین اینکه آیا عضلات یا اندام‌های داخلی شما آسیب دیده‌اند یا خیر توصیه کند. آزمایشات شامل:
- تست‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس
- نوار قلب
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح گاز، سدیم و پتاسیم خون
- آزمایش ادرار برای ارزیابی عملکرد کلیه
- تست‌های عملکرد عضلانی
ناپایداری حرارتی یا مشکل در تنظیم دمای بدن پس از گرمازدگی رایج است. ممکن است یک یا دو روز در بیمارستان تحت نظر باشید، حتی اگر هیچ عارضه ای رخ نداده باشد.
ریکاوری یا بهبود
سن، سلامت کلی و شرایط زمینه‌ای شما بر روند بهبودی تأثیر می‌گذارد. عوارضی که ممکن است در اثر گرمازدگی تجربه کرده باشید نیز همینطور خواهد بود.
می‌توانید انتظار داشته باشید که دمای بدن شما برای چندین هفته بیشتر از حد معمول نوسان کند. استراحت و پرهیز از فعالیت بدنی به بهبودی در این دوران کمک می‌کند و همچنین اقدامات پیشگیرانه‌ای که خطر بروز دیگری را کاهش می‌دهد.
یک پزشک آزمایش‌های نظارتی را توصیه می‌کند که عملکرد کلیه و کبد را در طول و بعد از بهبودی ارزیابی می‌کند. هر گونه علائم غیرعادی مانند کاهش برون‌ده ادرار، تفکر گیج یا مشکل در تنفس را با پزشک در میان بگذارید.
جلوگیری
رعایت این نکات ممکن است به کاهش خطر گرمازدگی و سایر بیماری‌های مرتبط با گرما کمک کند:
- با نوشیدن آب زیاد یا نوشیدنی‌های ورزشی حاوی الکترولیت هیدراته بمانید.
- مدت زمانی را که در هوای بسیار گرم در خارج از منزل می‌گذرانید کاهش دهید.
- هنگامی که در هوای گرم بیرون هستید، لباس‌های سبک وزن و رنگ روشن و گشاد بپوشید.
- هنگام هوای گرم در داخل خانه، کولر گازی نصب کنید یا از پنکه استفاده کنید.
- از ورزش و سایر انواع فعالیت بدنی شدید یا شدید در خارج از منزل زمانی که هوا گرم و مرطوب است خودداری کنید.
همچنین باید از گذاشتن کودک، حیوان یا بزرگسال در یک فضای گرم سرپوشیده مانند ماشین یا اتاق بدون پنجره که تهویه مطبوع ندارد، خودداری کنید.
سوالات متداول
تفاوت بین گرمازدگی و خستگی ناشی از گرما چیست؟
تفاوت اصلی این دو در دمای مرکزی بدن است. با خستگی ناشی از گرما، دمای بدن یک فرد در حدود ۳۸ درجه سانتیگراد است. با گرمازدگی، دمای مرکزی بدن فرد به ۴۰ درجه سانتیگراد یا بالاتر می‌رسد.
خستگی ناشی از گرما یک وضعیت اورژانسی نیست اما گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی است.
آیا می توانید از گرمازدگی بمیرید؟
بله. گرمازدگی زمانی که درمان نشود ممکن است منجر به نارسایی اندام، آسیب مغزی و در موارد شدید مرگ شود.
گرمازدگی چقدر طول می‌کشد؟
اگر گرمازدگی داشته باشید، هرچه سریعتر درمان شوید، بهبودی شما آسانتر و سریعتر خواهد بود. با این حال، ممکن است تا حدود یک هفته پس از از بین رفتن علائم، حساسیت به گرما را تجربه کنید.
حرف آخر
گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی تهدید کننده زندگی است که نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. افراد مبتلا به این بیماری، دمای مرکزی بدنشان به ۴۰ درجه سانتیگراد یا بالاتر می‌رسد.
گرمازدگی معمولاً به دلیل قرار گرفتن در فضای باز در هوای بسیار گرم و مرطوب ایجاد می‌شود. همچنین می‌تواند ناشی از گرمای بیش از حد فضاهای داخلی باشد. نوزادان، کودکان، افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن خاص در معرض خطر گرمازدگی هستند.
با حفظ رطوبت و خنک نگه داشتن خود می‌توانید از گرمازدگی جلوگیری کنید.
منبع: healthline
