هر آنچه که باید در مورد عدم تعادل هورمونی بدانید

درک عدم تعادل هورمونی

هورمون‌ها پیام رسان‌های شیمیایی بدن شما هستند. هنگامی که شما دچار عدم تعادل هورمونی هستید، مقداری از هورمون خاصی را بیش از حد یا خیلی کم دارید. حتی تغییرات کوچک می‌تواند اثرات جدی در کل بدن شما داشته باشد.

این مواد شیمیایی قدرتمند که در غدد درون ریز تولید می‌شوند، در اطراف جریان خون شما حرکت می‌کنند و به بافت‌ها و اندام‌ها می‌گویند که چه کاری انجام دهند. آنها به کنترل بسیاری از فرآیندهای اصلی بدن شما از جمله متابولیسم و تولید مثل کمک می‌کنند.

به هورمون‌ها مانند دستور پخت کیک فکر کنید. مقدار زیاد یا خیلی کم هر یک از مواد بر محصول نهایی تأثیر می‌گذارد.

در حالی که برخی از سطوح هورمونی در طول زندگی شما در نوسان است و ممکن است فقط نتیجه پیری طبیعی باشد، تغییرات دیگری زمانی رخ می‌دهد که غدد درون ریز شما دستور غذا را اشتباه می‌گیرند.

برای آشنایی بیشتر با عدم تعادل هورمونی ادامه مطلب را بخوانید.

علائم یا نشانه‌های عدم تعادل هورمونی

هورمون‌های شما نقش مهمی در سلامت کلی شما دارند. در نتیجه، طیف وسیعی از علائم یا نشانه‌ها وجود دارد که می‌تواند نشانه عدم تعادل هورمونی باشد. علائم شما بستگی به این دارد که کدام هورمون یا غدد به درستی کار نمی‌کنند.

شرایط هورمونی رایجی که هم مردان و هم زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌توانند هر یک از علائم یا نشانه‌های زیر را ایجاد کنند:

• افزایش وزن
• یک قوز چربی بین شانه‌ها
• کاهش وزن غیرقابل توضیح و گاهی ناگهانی
• خستگی
• ضعف عضلانی
• درد عضلانی، حساسیت و سفتی
• درد، سفتی یا تورم در مفاصل شما
• افزایش یا کاهش ضربان قلب
• تعریق
• افزایش حساسیت به سرما یا گرما
• یبوست یا اجابت مزاج مکرر
• تکرر ادرار
• افزایش تشنگی
• افزایش گرسنگی
• کاهش میل جنسی
• افسردگی
• عصبی بودن، اضطراب یا تحریک پذیری
• تاری دید
• ناباروری
• موهای نازک یا موهای نازک و شکننده
• پوست خشک
• صورت پف کرده
• صورت گرد
• علائم کشش بنفش یا صورتی

به خاطر داشته باشید که این علائم غیراختصاصی هستند و داشتن آنها لزوماً به معنای عدم تعادل هورمونی نیست.

علائم یا نشانه‌های آن در زنان

در زنان در سنین باروری، شایع‌ترین عدم تعادل هورمونی سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است.

• بلوغ
• بارداری
• شیر دادن
• یائسگی

چرخه طبیعی هورمونی شما نیز به طور طبیعی در طی این مراحل تغییر می‌کند.

علائم عدم تعادل هورمونی مخصوص زنان عبارتند از:

• پریودهای سنگین یا نامنظم، از جمله پریودهای از دست رفته، توقف پریود یا پریودهای مکرر
• هیرسوتیسم یا موهای زائد روی صورت، چانه یا سایر قسمت‌های بدن
• آکنه روی صورت، قفسه سینه یا قسمت بالایی پشت
• ریزش مو
• تیره‌شدن پوست به خصوص در امتداد چین‌های گردن، کشاله ران و زیر‌سینه ها
• برچسب‌های پوستی
• خشکی واژن
• آتروفی واژن
• درد هنگام رابطه جنسی
• عرق شبانه
• سردرد

علائم یا نشانه‌های آن در مردان

تستوسترون نقش مهمی در رشد مردان دارد. اگر تستوسترون کافی تولید نکنید، می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند.

علائم عدم تعادل هورمونی در مردان بالغ عبارتند از:

• ژنیکوماستی یا رشد بافت پستان
• حساسیت سینه
• اختلال نعوظ (ED)
• کاهش رشد ریش و رشد موهای بدن
• از دست دادن توده عضلانی
• از دست دادن توده استخوانی که به عنوان پوکی استخوان شناخته می‌شود
• مشکل در تمرکز
• گٌرگرفتگی

علائم یا نشانه‌ها در کودکان

پسران و دختران در دوران بلوغ شروع به تولید هورمون‌های جنسی می‌کنند. بسیاری از کودکان مبتلا به بلوغ تاخیری، بلوغ طبیعی را تجربه می‌کنند، اما برخی از آن‌ها وضعیتی به نام هیپوگنادیسم دارند.

پسران مبتلا به هیپوگنادیسم ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

• عدم رشد توده عضلانی
• عمیق و بم نشدن صدا
• رشد کردن موهای بدن به طور پراکنده
• اختلال در رشد آلت تناسلی و بیضه
• رشد بیش از حد بازوها و پاها نسبت به تنه بدن
• ژنیکوماستی

برای دختران مبتلا به هیپوگنادیسم:

• قاعدگی شروع نمی‌شود
• رشدنکردن بافت سینه
• افزایش نیافتن نرخ رشد

علل عدم تعادل هورمونی

دلایل زیادی برای عدم تعادل هورمونی وجود دارد و بستگی به آن دارد که کدام هورمون یا غدد تحت تأثیر قرار می‌گیرند. علل شایع عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

• هورمون درمانی
• داروها
• درمان سرطان مانند شیمی درمانی
• تومورها، چه سرطانی و چه خوش خیم
• تومورهای هیپوفیز
• اختلالات اشتها
• فشار
• جراحت یا تروما

در حالی که شرایط زیر ممکن است در ابتدا ناشی از عدم تعادل هورمونی باشد، وجود شرایطی می‌تواند منجر به عدم تعادل هورمونی بیشتر شود:

• دیابت (نوع ۱ و نوع ۲)
• دیابت بی مزه
• کم‌کاری تیروئید
• پرکاری تیروئید
• برآمدگی تیروئید پرکار
• تیروئیدیت
• هیپوگنادیسم
• سندرم کوشینگ یا سطوح بالای کورتیزول
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال، که باعث سطوح پایین کورتیزول و آلدوسترون می‌شود
• بیماری آدیسون

علل منحصر به فرد زنان

بسیاری از علل عدم تعادل هورمونی در زنان به هورمون‌های تولید مثلی مربوط می‌شود. علل شایع عبارتند از:

• یائسگی
• نارسایی اولیه تخمدان که به عنوان یائسگی زودرس نیز شناخته می‌شود
• بارداری
• شیر دادن
• PCOS
• داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضد بارداری

آزمایشات و تشخیص

هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص عدم تعادل هورمونی برای پزشکان وجود ندارد. با گرفتن یک قرار ملاقات با پزشک خود برای معاینه فیزیکی شروع کنید.

برای توصیف علائم خود و جدول زمانی که در طول آن رخ داده‌اند، آماده باشید. فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید، بیاورید.

پزشک ممکن است از شما سوالاتی بپرسد:

• هر چند وقت یکبار علائم را تجربه می‌کنید؟
• آیا چیزی به تسکین علائم شما کمک می‌کند؟
• آیا اخیرا وزن کم کرده یا اضافه کرده‌اید؟
• آیا بیش از حد معمول استرس دارید؟
• آخرین قاعدگی شما کی بوده؟
• آیا قصد بارداری دارید؟
• آیا در ایجاد یا حفظ نعوظ مشکل دارید؟
• آیا در حین رابطه جنسی خشکی یا درد واژن دارید؟

بسته به علائم شما، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش تشخیصی را پیشنهاد کند. همچنین می‌توانید از پزشک خود درخواست کنید که این آزمایشات را انجام دهد.

آزمایش خون

پزشک نمونه‌ای از خون شما را برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد. بیشتر هورمون‌ها را می‌توان در خون تشخیص داد. پزشک می‌تواند برای بررسی تیروئید و سطح استروژن، تستوسترون و کورتیزول، آزمایش خون درخواست کند.

معاینه لگن

اگر شما یک زن هستید، پزشک ممکن است آزمایش پاپ اسمیر را انجام دهد تا هرگونه توده، کیست یا تومور غیرمعمول را تشخیص دهد. اگر مرد هستید، پزشک ممکن است کیسه بیضه شما را برای هر گونه توده یا ناهنجاری بررسی کند.

سونوگرافی

دستگاه اولتراسوند از امواج صوتی برای مشاهده داخل بدن شما استفاده می‌کند. پزشکان ممکن است برای دریافت تصاویری از رحم، تخمدان‌ها، بیضه‌ها، تیروئید یا غده هیپوفیز درخواست سونوگرافی کنند.

تست های اضافی

گاهی اوقات آزمایشات پیشرفته‌تری مورد نیاز است. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• بیوپسی
• ام آر آی
• اشعه ایکس
• اسکن تیروئید
• تست تعداد اسپرم

تست‌های خانگی

اگر علائم عدم تعادل هورمونی را تجربه می‌کنید، ممکن است از کیت تست خانگی نیز استفاده کنید. این کیت‌ها برای شرایط مختلف در دسترس هستند.

کیت‌های تست خانگی برای یائسگی، هورمون محرک فولیکول (FSH) را در ادرار شما اندازه گیری می‌کند. با ورود به یائسگی سطح FSH افزایش می‌یابد.

سطوح نیز در طول یک چرخه قاعدگی طبیعی بالا و پایین می‌رود. عوامل دیگری مانند استفاده از کنترل بارداری هورمونی نیز می‌تواند بر سطح FSH شما تأثیر بگذارد.

به این ترتیب، این کیت‌ها می‌توانند به شما نشان دهند که آیا یائسگی شروع شده است یا خیر، اما نمی‌توانند به طور قطعی به شما بگویند. تأیید پزشک شما ممکن است ضروری باشد.

کیت‌های آزمایش خانگی معمولاً از بزاق یا خون از نوک انگشت برای اندازه‌گیری سطح کورتیزول، هورمون‌های کلیدی تیروئید و هورمون‌های جنسی مانند پروژسترون و تستوسترون استفاده می‌کنند. برخی از آزمایشات ممکن است نیاز به نمونه ادرار داشته باشند.
این کیت‌ها از شما می‌خواهند که نمونه را به آزمایشگاه بفرستید. معمولا نتایج آزمون شما معمولاً در عرض ۵ تا ۹ روز کاری به صورت آنلاین در دسترس است.
صرف نظر از اینکه کدام آزمایش خانگی را انتخاب می‌کنید، مهم است که نتایج آزمایش را با پزشک خود در میان بگذارید و اگر نگران علائم خاص یا تشخیص احتمالی هستید به آنها اطلاع دهید.

گزینه‌های درمانی برای عدم تعادل هورمونی

درمان عدم تعادل هورمونی به عامل ایجاد آن بستگی دارد. برخی از گزینه‌های درمانی رایج در زیر توضیح داده شده است.

استروژن درمانی

اگر گرگرفتگی یا سایر علائم ناراحت کننده یائسگی را تجربه می‌کنید، پزشک ممکن است دوز پایین استروژن را توصیه کند. حتماً در مورد خطرات و مزایای درمان جایگزینی هورمون (HRT) با پزشک خود صحبت کنید

استروژن واژن

اگر در حین رابطه جنسی دچار خشکی یا درد واژن هستید، ممکن است بخواهید از کرم، قرص یا حلقه استروژن استفاده کنید.
استفاده از این درمان موضعی به از بین بردن بسیاری از خطرات مرتبط با استروژن سیستمیک یا استروژنی که در سراسر جریان خون به اندام مناسب منتقل می‌شود، کمک می‌کند.

کنترل بارداری هورمونی

کنترل بارداری هورمونی می‌تواند به تنظیم چرخه قاعدگی شما کمک کند. انواع پیشگیری از بارداری هورمونی عبارتند از:

• قرص ضد بارداری
• پچ ضد بارداری
• تزریق ضد بارداری
• حلقه واژینال
• دستگاه داخل رحمی (IUD)

همچنین ممکن است به بهبود آکنه و کاهش موهای اضافی صورت و بدن کمک کند.

داروهای ضد آندروژن

آندروژن‌ها هورمون‌های جنسی مردانه هستند که هم در زنان و هم در مردان وجود دارند. زنان با سطح آندروژن بالا ممکن است داروهایی را انتخاب کنند که اثرات آندروژن‌ها را مسدود می‌کند.

این اثرات عبارتند از:

• ریزش مو
• رشد موهای صورت
• آکنه

تستوسترون درمانی

مکمل‌های تستوسترون می‌توانند علائم کاهش تستوسترون را در مردان کاهش دهند. در نوجوانانی که بلوغ دیررس دارند، شروع بلوغ را تحریک می‌کند. این در اشکال مختلفی از جمله تزریقی، برچسب و ژل موجود است.

هورمون درمانی تیروئید

اگر کم کاری تیروئید دارید، هورمون مصنوعی تیروئید لووتیروکسین (لووکسیل، سینتروید، یونیتروید) می تواند سطح هورمون را به تعادل بازگرداند.

متفورمین

متفورمین (Metformin) یک داروی دیابت نوع ۲ است که ممکن است به برخی از زنان مبتلا به علائم PCOS کمک کند. سازمان غذا و دارو ایالات متحده (FDA) آن را برای درمان PCOS تایید نکرده است، اما ممکن است به کاهش سطح آندروژن و تحریک تخمک گذاری کمک کند.

فلیبانسرین (Addyi) و برملانوتید (Vyleesi)

Addyi و Vyleesi تنها داروهایی هستند که FDA برای درمان میل جنسی پایین در زنان یائسه تایید شده‌اند. Addyi یک قرص است و Vyleesi یک داروی تزریقی خود تجویز است.
این داروها ممکن است با برخی عوارض جانبی جدی مانند حالت تهوع شدید و تغییرات فشار خون همراه باشند. با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا یکی از آنها می‌تواند برای شما مناسب باشد یا خیر.

افلورنیتین (وانیکا)

افلورنیتین (Eflornithine) یک کرم تجویزی که به طور خاص برای موهای زائد صورت در زنان طراحی شده است. استفاده موضعی روی پوست، به کند کردن رشد موهای جدید کمک می‌کند، اما از شر موهای موجود خلاص نمی‌کند.

داروهای طبیعی و مکمل‌ها

مکمل‌های غذایی زیادی در بازار وجود دارد که مدعی درمان یائسگی و عدم تعادل هورمونی هستند. با این حال، تعداد کمی از آنها با شواهد علمی پشتیبانی می‌شوند.

بسیاری از این مکمل‌ها حاوی هورمون‌های گیاهی هستند. گاهی اوقات به این هورمون‌ها «هورمون‌های زیستی» می‌گویند، زیرا از نظر شیمیایی شبیه هورمون‌های طبیعی بدن هستند. با این حال، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد آنها بهتر از هورمون درمانی معمولی عمل می‌کنند.

برخی افراد متوجه می‌شوند که یوگا به درمان علائم عدم تعادل هورمونی کمک می‌کند. یوگا برای قدرت، انعطاف و تعادل شما عالی است. همچنین ممکن است به کاهش وزن کمک کند که می‌تواند به تنظیم هورمون‌های شما کمک کند.

همچنین می‌توانید تغییرات زیر را در سبک زندگی ایجاد کنید:

• کاهش وزن. کاهش ۱۰ درصدی وزن بدن زنان ممکن است به منظم‌تر شدن قاعدگی‌ها و افزایش شانس باردار شدن کمک کند. کاهش وزن در مردان ممکن است به بهبود عملکرد نعوظ کمک کند.
• خوب غذا بخورید. یک رژیم غذایی متعادل بخش مهمی از سلامت کلی است.
• ناراحتی واژن را کاهش دهید. از روغن‌ها یا مرطوب‌کننده‌های عاری از پارابن، گلیسیرین و نفت استفاده کنید.
• از گرگرفتگی اجتناب کنید. سعی کنید چیزهایی را که معمولاً باعث گرگرفتگی شما می‌شوند، شناسایی کنید، مانند دمای گرم، غذاهای تند، یا نوشیدنی‌های داغ.
• موهای ناخواسته را از بین ببرید. اگر موهای زائد صورت یا بدن دارید، می‌توانید از کرم‌های رفع موهای زائد، لیزر موهای زائد یا الکترولیز استفاده کنید.

عدم تعادل هورمونی و آکنه

علت اصلی آکنه تولید بیش از حد چربی است که منجر به مسدود شدن منافذ می‌شود. آکنه در مناطقی که غدد چربی زیادی دارند، از جمله:

• صورت
• قفسه سینه
• قسمت بالایی پشت
• شانه‌ها

آکنه اغلب با تغییرات هورمونی دوران بلوغ همراه است، اما در واقع یک رابطه مادام العمر بین آکنه و هورمون‌ها وجود دارد.

آکنه و قاعدگی

چرخه قاعدگی یکی از شایع‌ترین محرک‌های آکنه است. برای بسیاری از زنان، آکنه یک هفته قبل از شروع قاعدگی ایجاد می‌شود و سپس از بین می‌رود.

متخصصان پوست برای زنانی که آکنه همراه با علائم دیگر مانند پریود نامنظم و موهای زائد صورت یا بدن دارند، آزمایش هورمونی را توصیه می‌کنند.

آکنه و آندروژن

آندروژن‌ها با تحریک بیش از حد غدد چربی باعث آکنه می شوند. هم دختران و هم پسرها در دوران بلوغ دارای سطوح بالایی از آندروژن هستند، به همین دلیل است که آکنه در آن زمان بسیار رایج است. سطح آندروژن معمولاً در اوایل دهه ۲۰ زندگی فرد کاهش می‌یابد.

عدم تعادل هورمونی و افزایش وزن

هورمون‌ها نقش مهمی در متابولیسم و ​​توانایی بدن شما برای استفاده از انرژی دارند. اختلالات هورمونی، مانند سندرم کوشینگ، می‌تواند باعث اضافه وزن یا چاقی شود.

افراد مبتلا به سندرم کوشینگ (Cushing’s syndrome)  سطوح بالایی از کورتیزول در خون خود دارند. این منجر به افزایش اشتها و ذخیره چربی می‌شود.
کم کاری تیروئید، در صورت شدید بودن وضعیت، می‌تواند منجر به افزایش وزن نیز شود. در دوران یائسگی، بسیاری از زنان اضافه وزن پیدا می‌کنند زیرا سوخت و ساز بدن کاهش می‌یابد. ممکن است متوجه شوید که حتی اگر مثل معمول غذا می‌خورید و ورزش می‌کنید، همچنان وزن اضافه می‌کنید.

تنها راه درمان افزایش وزن ناشی از اختلال هورمونی، درمان بیماری زمینه‌ای است.

عدم تعادل هورمونی و بارداری

در طول یک بارداری طبیعی و سالم، بدن شما دچار تغییرات عمده هورمونی می‌شود. این با عدم تعادل هورمونی متفاوت است.

بارداری و PCOS

عدم تعادل هورمونی مانند PCOS یکی از دلایل اصلی ناباروری است. در سندرم تخمدان پلی کیستیک، عدم تعادل هورمونی در تخمک گذاری اختلال ایجاد می‌کند. اگر تخمک گذاری نداشته باشید نمی‌توانید باردار شوید.

در صورت ابتلا به PCOS، بارداری همچنان امکان پذیر است. کاهش وزن می‌تواند تفاوت زیادی در باروری شما ایجاد کند. داروهای تجویزی نیز وجود دارند که می‌توانند تخمک گذاری را تحریک کرده و شانس باردار شدن شما را افزایش دهند.

لقاح آزمایشگاهی (In vitro fertilization) نیز یک گزینه در صورت عدم تاثیر دارو است. به عنوان آخرین راه، جراحی می‌تواند به طور موقت تخمک گذاری را بازگرداند.

سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند در دوران بارداری هم برای شما و هم برای جنینتان مشکلاتی ایجاد کند. نرخ‌های بالاتری وجود دارد:

• سقط جنین
• دیابت بارداری
• پره اکلامپسی
• زایمان سزارین
• وزن بالا هنگام تولد
• پذیرش و زمان صرف شده در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU)

بارداری و کم کاری تیروئید

نوزادانی که از زنان مبتلا به کم کاری تیروئید درمان نشده متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطر نقص مادرزادی هستند. این شامل مشکلات جدی فکری و رشدی است.

عدم تعادل هورمونی و ریزش مو

بیشتر ریزش مو، مانند طاسی با الگوی مردانه، ارثی است و ربطی به تغییرات هورمونی ندارد. با این حال، تغییرات هورمونی و عدم تعادل گاهی اوقات می‌تواند باعث ریزش موی موقت شود.

در زنان، این اغلب به موارد زیر مربوط می‌شود:

• بارداری
• زایمان
• شروع یائسگی

تولید بیش از حد یا تولید کم هورمون‌های تیروئید نیز می‌تواند باعث ریزش مو شود.

سایر عوارض

عدم تعادل هورمونی با بسیاری از بیماری‌های مزمن یا طولانی مدت مرتبط است. بدون درمان مناسب، ممکن است در معرض چندین بیماری جدی باشید، از جمله:

• دیابت (نوع ۱ و نوع ۲)
• دیابت بی‌مزه
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• بیماری قلبی
• نوروپاتی
• چاقی
• آپنه خواب
• آسیب کلیه
• افسردگی و اضطراب
• سرطان آندومتری
• سرطان پستان
• پوکی استخوان
• از دست دادن توده عضلانی
• بی‌اختیاری ادرار
• ناباروری
• اختلال عملکرد جنسی
• گواتر