سندرم روده تحریک پذیر (Irritable bowel syndrome) یا به اختصار IBS و بیماری التهابی روده (inflammatory bowel disease) یا به اختصار IBD دو بیماری متفاوت با اختصارات مشابه و چند علامت مشترک مانند اسهال، درد شکم و نفخ هستند.
IBS مجموعه ای از علائم است که می‌توانند بیایند و بروند، در حالی که IBD یک اصطلاح چتر مانند است که شرایط مزمن بیشتری مانند بیماری کرون (Crohn’s disease) و کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) را در بر می‌گیرد که کارشناسان معتقدند ممکن است در اثر مشکلات در سیستم ایمنی فرد ایجاد شود.
اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد رژیم غذایی که نشان داده شده است علائمی را که در یک فرد کاهش می‌دهد ممکن است برای تسکین افراد دیگر مفید باشد. این رژیم غذایی، رژیم غذایی کم FODMAP شناخته می‌شود.
FODMAP مخفف واژه‌های قابل تخمیر، الیگوساکاریدها، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی ال‌ها می‌باشد که انواع مختلفی از کربوهیدرات‌ها و الکل‌های قندی هستند که معمولا در غذاهایی مانند گندم، لبنیات، پیاز و سیر یافت می‌شوند.
از آنجایی که آنها در قسمت اول روده هضم نمی‌شوند، این مواد در سیستم ما بیشتر حرکت می‌کنند و توسط باکتری‌های روده ما تخمیر می‌شوند. این فرآیند می‌تواند عوارض جانبی ناخواسته‌ای مانند گاز معده و نفخ دردناک ایجاد کند که نگرانی خاصی برای افراد مبتلا به IBS و IBD دارد.
محققان کالج کینگ لندن اخیراً مطالعه‌ای را در مجله Gastroenterology منتشر کردند که نشان می‌دهد رژیم غذایی کم FODMAP ممکن است علائم خاصی را برای افراد مبتلا به IBD بهبود بخشد (۱). این رژیم قبلاً به عنوان مفید برای افراد مبتلا به IBS مستند شده است.
تسکین موقت
برای آزمایش اثربخشی آن در افراد مبتلا به IBD، محققان ۵۲ فرد مبتلا به IBD را انتخاب کردند که علایم مرتبط با روده مانند نفخ و تورم معده داشتند اما التهاب مداوم در روده‌ها نداشتند. نیمی از این بیماران به مدت یک ماه تحت رژیم غذایی کم FODMAP قرار گرفتند.
در پایان، نیمی از بیمارانی که از رژیم غذایی کم FODMAP استفاده می کردند، «تسکین کافی» از علائمی را که بر روده آنها تأثیر می گذارد، گزارش کردند و کیفیت زندگی خود را بالاتر از کسانی که رژیم را دنبال نمی‌کردند، ارزیابی کردند.
تیم تحقیقاتی همچنین متوجه شدند که پیروی از رژیم غذایی کم FODMAP باعث کاهش باکتری‌های خاصی در روده می‌شود که ممکن است به کاهش التهاب به طور کلی کمک کند.
سلینا کاکس، محقق اصلی این مطالعه و متخصص تغذیه در دانشگاه کینگز کالج لندن، گفت: در حالی که نشان داده شده است که رژیم غذایی کم FODMAP به کاهش علائم ناخواسته برای افراد مبتلا به IBS کمک می‌کند، این آخرین مطالعه اولین کارآزمایی تصادفی شده بر روی افراد مبتلا به IBD بود.
اما یک نکته وجود دارد: رژیم غذایی کم FODMAP راه حل بلندمدتی نیست.
هدف این است که به افراد کمک کند تا رژیم غذایی خود را از غذاهای بالقوه آزاردهنده خلاص کنند و فقط به تدریج آن غذاها را دوباره ترکیب کنند.
کاکس در یک بیانیه مطبوعاتی گفت: “در عمل بالینی، رژیم غذایی کم FODMAP با مرحله ای از معرفی مجدد تدریجی FODMAP دنبال می‌شود.” مهم است که مشخص شود تزریق مجدد FODMAP چه اثراتی بر روده دارد و آیا تزریق مجدد تغییرات باکتریایی مشاهده شده در رژیم غذایی با FODMAP کم را معکوس می‌کند یا خیر.
تیم تحقیقاتی کاکس اکنون قصد دارد بررسی کند که چگونه رژیم غذایی کم FODMAP در درازمدت بر روی فرد تأثیر می‌گذارد و همچنین در هنگام معرفی مجدد غذاها چه تأثیری بر علائم IBD و باکتری‌های روده دارد.
مشکلات بلند مدت
یکی از مشکلات بالقوه پیروی از رژیم غذایی کم FODMAP بیش از چند هفته، خطر کمبود مواد مغذی مانند فیبر و مواد معدنی، از جمله کلسیم و ویتامین‌های A، C و D است. به این دلیل که غذاهای حذف شده از رژیم غذایی شامل میوه‌ها، سبزیجات و برخی از محصولات لبنی است. یک برنامه غذایی با FODMAP کم باید به صورت منحصر به فرد باشد تا مطمئن شود که نیازهای هر فرد را برآورده می‌کند.
این رژیم غذایی دارای فیبر کم است که می‌تواند یبوست را تشدید کند. اثرات طولانی مدت رژیم غذایی کم FODMAP ممکن است عواقب دیگری بر سایر بیماری‌های مزمن داشته باشد، زیرا نشان داده شده است که فیبر در پیشگیری از دیابت، بیماری قلبی و مدیریت وزن مفید است.
معرفی مجدد غذاها
در حالت ایده‌آل، رژیم غذایی کم FODMAP باید فقط به مدت ۲ تا ۶ هفته دنبال شود. این به روده اجازه می‌دهد تا قبل از اینکه غذاها دوباره به رژیم غذایی فرد بازگردانده شوند، خود را آرام کند.
ابتدا، فرد وارد مرحله حذف می‌شود که شامل پرهیز کامل از غذاهایی است که می‌تواند علائم را تحریک کند که شامل سبزیجات، میوه‌ها، لوبیا، عدس، گندم، محصولات لبنی با لاکتوز، شربت ذرت با فروکتوز بالا و شیرین کننده‌های مصنوعی هستند. در مرحله بعد، فرد آن غذاها را یکی یکی و در بخش‌های کوچک دوباره شروع به مصرف می‌کند.
مرحله شروع مجدد مهم است زیرا به شما کمک می‌کند تا تشخیص دهید کدام غذاها باعث علائم می شوند. ممکن است از شما خواسته شود که سوابق دقیقی از محرک‌ها و علائم داشته باشید. آخرین مرحله حفظ است که شامل بازگشت به یک رژیم غذایی پایدارتر و فقط حذف غذاهای مشکل ساز است.
کمک به IBS
در حالی که تحقیقات در مورد رژیم غذایی با FODMAP کم و IBD نسبتا جدید است، استفاده از آن در افراد مبتلا به IBS به خوبی تثبیت شده است، حتی اگر این مدت طولانی نبوده باشد.
دکتر شانتی اسواران، دانشیار گوارش در دانشگاه میشیگان، می‌گوید که استفاده از رژیم غذایی کم FODMAP برای درمان IBS تا حدود یک دهه پیش بی سابقه بود که این مورد استقبال قرار گرفت، زیرا داروهای خوب زیادی برای درمان این اختلال وجود ندارد و افراد بیشتری نسبت به مصرف یک قرص تمایل به ایجاد تغییرات در رژیم غذایی دارند.
اما هدف این نیست که به طور نامحدود در رژیم غذایی کم FODMAP بمانیم. به گفته او، هدف، پیروی از روش حذف و ترکیب، ترجیحاً زیر نظر پزشک و متخصص تغذیه است. اما رژیم غذایی FODMAP یک نقشه راه برای سلامتی نیست. برخی از غذاهای آزاردهنده فواید سلامتی دارند، در حالی که سایر غذاها ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در سیستم روده فرد شوند که اینها در غذاهای سالم یافت می شوند. اما آنها در غذاهای ناسالم نیز یافت می شوند.
